مهمترین ویژگی بسیج ایمان به خدا و اعتقاد قلبی و باور درونی به خالق یكتا است. ایمان به خدا رابطه مستحكم نیروهای بسیجی با حق تعالی است زیرا بسیج رضایت حق تعالی را مبنای حركت و فعالیت خود میداند. بنابراین مهمترین مشخصه بسیجی مكتبی بودن آن است. جهاد همه جانبه در راه خدا، نگهبانی از انقلاب، دستاوردهای نظام مقدس اسلامی از دیگر جنبههای مكتبی بودن نیروهای بسیجی است.
اطاعت از ولایت فقیه
اطاعت از ولایت فقیه و تبعیتپذیری از رهبری نظام یكی از شاخصترین ویژگیهای یک بسیجی است. بسیجی تابع محض ولایت فقیه است و سعادت خود و جامعه را در پیروی از ولایت فقیه میداند، زیرا از معمار انقلاب و مؤسس بسیج آموخته است كه «من به همه ملت، به همه قوای انتظامی اطمینان میدهم كه امر دولت اسلامی اگر با نظارت فقیه و ولایت فقیه باشد، آسیبی بر این مملكت وارد نخواهد شد».
اخلاص بسیجی عاشق خدا است و اخلاص به خدا مهمترین خصوصیات و ویژگی بسیجیان است. زیباترین حركت بسیجیان خمینی و فعالیت بسیجیان، داشتن رنگ خدائی در كارها است. برای همین است كه امام بسیجیان، خمینی كبیر (ره) فرموده اند:
"بسیج لشكر مخلص خدا است كه دفتر تشكیل آن را همه مجاهدان از اولین تا آخرین امضاء نمودهاند."
مسأله اخلاص بسیار دقیق و ظریف است كه قبولی اعمال بستگی به مقدار خلوص انسان دارد و هر چه اخلاص بیشتر و كاملتری داشته باشد، عمل او ارزشمندتر است. امام صادق علیه السلام در ضرورت توجه به موضوع اخلاص میفرمایند:
"هیچ نعمتی بالاتر از این نیست كه در دل بنده چیزی جز خدا نباشد."
تواضع و فروتنی
فروتنی و شكستن نفس از مهمترین فضایل انسانی است كه نیروهای بسیجی موصوف به چنین اخلاقی میباشند. بسیجی علاوه بر اینكه در مقابل خدا خاشع و فروتن است در برابر مردم متواضع میباشد. قرآن كریم ویژگی مؤمنان و مردان خدا را چنین بیان میكند:
" بندگان شایسته خدا كسانی هستند كه با آرامش راه میروند و آنگاه كه از نادانان حرف نامربوط میشنوند، نادیده میگیرند و اظهار محبت میكنند."
غیرت دینی
غیرت و جوانمردی از ویژگیهای هر بسیجی است. بطوركلی منظور غیرت دینی این است كه نیروهای بسیجی نسبت به مسائل اخلاقی و دینی جامعه و ترویج احكام و معارف الهی حساسیت داشته باشند. اگر موضوعاتی در جامعه رخ داد كه با احكام اسلامی و الهی مطابق نبود، در برابر آن عكس العمل نشان داده شود. موضوع غیرت، در سیره معصومین(ع) و بزرگان دین به وضوح مطرح است. اگر بخواهیم نماد كلی و عینی غیرت دینی را در عصر حاضر از بزرگان دین مطرح كنیم، موضعگیری شجاعانه حضرت امام (ره) در تألیف كتاب آیات شیطانی توسط سلمان رشدی است كه فتوای تاریخی قتل سلمان رشدی را صادر فرمودهاند. بنایراین بسیجی هرگز در مقابل ناهنجاریهای جامعه بیتفاوت نخواهد بود. در مقابل زشتیها و ناپاكیهای اخلاقی و اجتماعی اهل تسامح و تساهل نخواهد بود.
حسن خلق
اخلاق نیكو یكی از صفات پسندیده در اسلام و از شیوه های مطلوب جاذبه دینی و فضایل انسانی است. در میان آداب اخلاقی و سنتهای اجتماعی، حسن برخورد با مردم در اخلاق اسلامی جایگاه ویژهای دارد و برای نیروهای بسیجی كه با مردم ارتباط دارند این موضوع حائز توجه است. مهمترین مؤلفه جاذبه مردم به تشكیلات بسیج برخورداری نیروهای بسیجی به این صفت پسندیده است كه به عنوان یك رفتار مطلوب در میان نیروهای بسیجی رایج است. در اهمیت حسن اخلاق همین بس كه پیامبر گرامی اسلام(ص) فرموده است:
" برترین شما نیكوكارترین شما از نظر اخلاق است. آنان كه خود را آماده خدمت كرده و با دیگران با الفت و مهربانی زندگی می كنند."
شجاعت گرچه شجاعت یك صفت اخلاقی است ولی مهمترین نماد اخلاقی و رفتاری یك فرد در زندگی اجتماعی است. فرد شجاع كسی است كه دارای هویت دفاعی است و در راه حفظ ارزشها جرأت برخورد با عوامل دشمن را دارد. اگر شجاعت به عنوان یك فرهنگ عمومی در جامعه ما وجود داشته باشد و همه آحاد مردم صلابت و شهامت در راه دفاع از اسلام و ارزشهای دینی را داشته باشند، بدون شك كیان اسلامی از هر خطری مصون خواهد بود. حضور مقتدرانه در دفاع مقدس و خلق حماسههای پرشور بسیجیان در صحنههای نبرد نشانههای عینی از شجاعت بسیجیان در صحنههای دفاع میباشد كه از مهمترین شاخصههای نیروهای بسیجی نیز میباشد.
مردمی بودن
منظور از مردمی بودن بسیجی این است كه آنان از متن ملت برخاسته و به صورت خودجوش و حركت مردمی به عضویت این تشكیلات پیوستند و در جهت مصالح و آرمانهای نظام به پیروی از ولایت فقیه به انجام وظیفه پرداختند. حضور ردههای مقاومت بسیج در كلیه اقشار و اصناف و اقصی نقاط كشور و پذیرش و جذب آحاد مردم در سنین مختلف نماد واقعی مردمی بودن این تشكیلات است.
شهادت طلبی
شهادت طلبی با وجود بسیجیان عجین شده است و بسیجی شهادت را میشناسد و به آن عشق میورزد. حب به شهادت را بسیج از مولای خود علی علیه السلام آموخته است كه فرموده است:
"انی للشهاده لمحب. من دوستدار شهادت هستم."
نام بسیج در فرهنگ انقلاب اسلامی با ایثار و شهادت نقش بسته است زیرا ارزشهایی كه فرهنگ اسلام و مبنای دینی برای شهادت قائل است بسیجی را شیفته شهادت كرده است. رسول گرامی اسلام(ص) فرمود: " بالای هر نیكی، كار نیك دیگری است تا اینكه مرد در راه خدا كشته شود. وقتی در راه خدای عزوجل كشته شد بالای آن كار نیكی وجود ندارد."