مهندسی و علم مواد

معرفی رشته

مهندسی و علم مواد(Materials Science and Engineering)  با توجه به ظرفیتهای ملی و صنایع بزرگ و کوچک متعدد موجود در کشورمان از جمله رشته‌های مهندسی مادر به شمار رفته و گسترش و توسعه آن از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. امروزه نیاز به طراحی و تولید مواد جدید مهندسی از یک طرف و توسعه روشهای نوین تولید و ساخت و تحلیل این مواد و فرآیندها با روشهای محاسباتی، شبیه‌سازی و هوش مصنوعی، رشته مهندسی مواد را جهت تحقیق و توسعه و تامین نیروی مورد نیاز صنایع در حوزه‌های جدید فناوری ضروری نموده است .

این رشته به بررسی ریزساختار مواد، ارتباط ریزساختار و خواص مواد، روشهای ساخت و تولید مواد، کاربرد مواد و عملکرد آن ها می پردازد. این رشته طیف وسیعی از مواد معدنی (فلز و سرامیک) و غیر معدنی (پلیمر) را در بر می گیرد. علم مواد شامل پژوهش و تحقیق برای دستیابی به دانش پایه و اساسی در مورد ساختار درونی، خواص و فرآیند نمودن مواد است. در حالی که مهندسی مواد اصولاً در ارتباط با استفاده عملی از دانش پایه مواد (علم مواد) است، به گونه ای که بتوان مواد را به محصولات دلخواه یا مورد نیاز جامعه تبدیل کرد. منظور از مواد در این رشته شامل طیف وسیعی از مواد از جمله فلزات، سرامیک ها، نیمه هادی ها، پلیمرها، مواد مرکب، بیومواد، نانو مواد و مواد پیشرفته می باشد.

در شرایط فعلی کشور ایران، وجود منابع سرشاراز انرژی و ذخایر معدنی فراوان و متنوع در پهنه جغرافیایی کشورو برنامه‌های توسعه ای در صنایع فلزی و و مواد پیشرفته با ارزش افزوده بالا و صنایع پایین دستی آنها ضرورت تربیت مهندسین مواد که نیازهای تخصصی را تأمین نموده و بتوانند این صنایع را راهبری کرده و توسعه دهند به ضرورتی غیرقابل انکار بدل شده است .

اهداف رشته

·         بررسی و تحقیق و آزمایش درباره خواص شیمیایی، فیزیکی و مکانیکی مواد

·         تحقیق و بررسی فرآیندهای تولید و شکل دهی مواد

·         بررسی دلیل شکست و از کارافتادگی قطعات

·         بازرسی و کنترل کیفیت قطعات صنعتی

·         تولید مواد ویژه همچون سنسورها و کامپوزیت ها

تعداد و نوع واحد های درسی

رشته مهندسی و علم مواد مشتمل بر دروس عمومی (22 واحد) و پایه (26 واحد)، دروس تخصصی الزامی(70 واحد) و اختیاری (15 واحد) و مجموعه دروس مهارتی اشتغال پذیری (4 واحد) است که بانضمام ٣ واحد پروژه، در مجموع 140 واحد را می شود.

رشته مهندسی و علم مواد بدون گرایش بوده و شامل زمینه های تخصصی مواد مهندسی، فرایندهای ساخت و فرایندهای استخراج و تولید مواد می باشد. همچنین دانشگاهها اختیار دارند با توجه به نوع ماموریت دانشگاه، زمینه تخصصی اعضای هیئت علمی و امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی، بسته تخصصی 15 واحدی مورد نظر خود را با انتخاب دروس از میان مجموعه دروس تخصصی اختیاری ارائه دهند.

گرایش و مقاطع مختلف رشته

این رشته در سال های قبل در مقطع کارشناسی دارای سه گرایش متالورژی صنعتی، متالورژی استخراجی و سرامیک بود اما از سال 1395 کلیه گرایش ها در رشته های مهندسی حذف شد و این رشته در حال حاضر تنها با عنوان مهندسی و علم مواد شناخته می شود. در مقطع کارشناسی ارشد این رشته دارای گرایش های جوشکاری، سرامیک، ریخته گری، شکل دادن فلزات، مواد مرکب، خوردگی و حفاظت مواد، شناسایی و انتخاب مواد مهندسی، استخراج فلزات، مهندسی پزشکی گرایش بیومواد و مهندسی پزشکی گرایش بافت می باشد.

گروه مهندسی و علم مواد دانشگاه صنعتی قم

رشته مهندسی و علم مواد دانشگاه صنعتی قم در سال 1403 با مجوز رسمی وزارت علوم تاسیس شده است و در حال حاضر با 2 عضو هیات علمی فعالیت خود را آغاز نموده است. جذب هیئت علمی در اولویت اول گسترش این رشته در دانشگاه در دستور کار مسئولین قرار دارد.

کارگاه ها و آزمایشگاه های این رشته

بر اساس برنامه درسی مصوب 27/3/1403 شورای عالی برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم، کارگاه ها و آزمایشگاه های این رشته شامل موارد زیر است:

آزمایشگاه ها و کارگاه های عمومی: شامل آزمایشگاه شیمی عمومی (نیمسال اول)، آزمایشگاه فیزیک 2 (نیمسال دوم)، کارگاه عمومی (نیمسال اول یا دوم) و آزمایشگاه مبانی برق (تخصصی اختیاری مشترک) می باشد.

آزمایشگاه های تخصصی الزامی شامل آزمایشگاه متالوگرافی و ریزساختار مواد (نیمسال سوم)، آزمایشگاه خواص مکانیکی مواد (نیمسال چهارم)، آزمایشگاه استخراج فلزات (نیمسال پنجم) و آزمایشگاه اصول انجماد و ریخته گری (نیمسال ششم) می باشد.  

آزمایشگاه های تخصصی اختیاری در چهار بسته شامل موارد زیر است:

بسته مشترک:  آز مبانی برق، آز روش های شناسایی و آنالیز مواد، آزمایشگاه اصول الکتروشیمیایی و خوردگی

بسته مهندسی مواد: آز سرامیک

بسته فرآیندهای ساخت: آز آزمونهای غیر مخرب (NDT)، آز جوشکاری و اتصال مواد، آز شکل دهی، آز عملیات حرارتی

بسته استخراج و تولید مواد: آزمایشگاه کانه آرایی و تغلیظ مواد

آزمایشگاه ها و کارگاه های گروه آموزشی مهندسی و علم مواد موجود در حال حاضر در دانشگاه شامل موارد زیر است:

- آزمایشگاه خواص مکانیکی مواد

- آزمایشگاه متالوگرافی و ریزساختار

- آزمایشگاه عملیات حرارتی

- کارگاه جوشکاری

- کارگاه قالب سازی و ریخته گری

توسعه آزمایشگاه ها و کارگاه های مرتبط با رشته در دستور کار مدیر گروه، مدیر آزمایشگاه ها مسئولین دانشگاه قرار داشته و به مرور ایجاد و گسترش می یابند.

معرفی فرصت های شغلی این رشته

فارغ التحصیلان رشته مهندسی و علم مواد در صورت داشتن توانایی و مهارت لازم می توانند در سازمان های دولتی و خصوصی و صنایعی مثل صنایع فرآوری و آماده سازی و پرعیارسازی مواد معدنی، صنایع تولیدات فلزات آهنی و غیر آهنی و آلیاژ سازی، صنایع ریخته گری و شکل دهی فلزات، صنایع پوشش دهی و حفاظت فلزات و مواد، صنایع شیشه و سرامیک، صنایع تولید کامپوزیت و مواد الکترونیک و مواد مغناطیسی، ماشین سازی و تولید قطعات صنعتی، صنایع نفت و پتروشیمی، صنایع خودروسازی، صنایع نانو مواد و بایومواد و مراکز پژوهشی و تحقیقاتی مشغول به کار شوند. تجربه و کسب مهارت شرط مهمی در اشتغال و کارآفرینی در این رشته محسوب شده و لذا دانشجویان بایستی در طول دوره علاوه بر کسب علم و دانش این رشته، به کسب مهارت و تجربه نیز بپردازند، لذا ارتباط مستقیم با صنایع مرتبط و کارآفرینان، بازدیدهای علمی و علاقه مندی جهت حضور در صنعت از الزامات تحصیلی و کسب اشتغال این رشته می باشد.